Czym jest bruksizm? Jakie są przyczyny bruksizmu?

Współczesny tryb życia i niemal stałe funkcjonowanie w stresie, sprawia że bruksizm staje się coraz częściej diagnozowaną jednostką chorobową, z pogranicza stomatologii i psychologii, psychiatrii. Polega ona na nadmiernym zaciskaniu żwaczy - mięśni które są najsilniejszym mięśniami twarzoczaszki, i/lub zgrzytaniu zębami. Jak wygląda ten stan?

- Początkowo objawy manifestują się nocą. Po przebudzeniu zaczynamy odczuwać nieprzyjemne odrętwienie żuchwy, bóle głowy i napięcie. W ciągu dnia objawy mijają. U zaawansowanych bruksistów zaciskanie pojawia się także w ciągu dnia. Czasami, choć dużo rzadziej, przyczyną bruksizmu jest zaburzenie zgryzu. Skomplikowany i sprzężony układ stomatognatyczny (mięśnie, stawy, więzadła) dąży do optymalizacji i napotykając na przeszkody, zwarciowe-krzywe zęby, może prowadzić do niekontrolowanych ruchów i zgrzytania.

Skutki bruksizmu

Długotrwały bruksizm, czyli chroniczne zgrzytanie i zaciskanie zębów to stan, który ma wpływ na strukturę twarzy i zdrowie zębów. Jakie są tego skutki?

- Jeśli choroba trwa długo zaczynamy obserwować destrukcję uzębienia. Co prawda szkliwo zębów jest najtwardszą tkanką organizmu i do jego usunięcia potrzebujemy turbiny stomatologicznej i wierteł z nasypem diamentowym, jednak gdy działają na nie ogromne siły zgryzowe oraz niekontrolowane obciążenie, zaczynają pojawiać się liniowe pęknięcia i drobne odpryski. Prowadzi to do ścierania guzków, odsłaniania zębiny i jej kanalików, w których znajdują się wypustki miazgi zawierające nerwy, pojawia się nadwrażliwość i bolesność. Długotrwałe ścieranie znacznie zmniejsza pionowy wymiar zęba, występuje zapalenie i martwica miazgi. W skrajnych przypadkach konieczne jest leczenie endodontyczne. Pojawia się też kolejny problem, jakim jest obniżenie wysokości zwarcia i problemy ze stawami skroniowo-żuchwowymi, tj. bolesność, szumy uszne i inne. Nadmierne zaciskanie może objawiać się ubytkami klinowymi w okolicy szyjek zębowych. Może również dochodzić do rozchwiania i utraty zębów, szczególnie gdy pacjent cierpi na zapalenie przyzębia.

Twarz zaawansowanego bruksisty jest poszerzona w dolnym odcinku i przybiera kwadratowy kształt. Spowodowane jest to nadmiernym rozrostem mięśni żwaczy, które wiele nocnych godzin spędzają „na siłowni”. Staje się to znacznym problemem estetycznym, szczególnie dla pań, które zwykle pragną mieć delikatną kobiecą twarz o kształcie owalnym lub trójkątnym.

Jak leczyć bruksizm?

Bruksizm, ze względu na etiologię, leczymy na wiele sposobów. Ważna jest też wielospecjalistyczna współpraca stomatologa, ortodonty, fizjoterapeuty, psychologa i samego pacjenta, który ma najważniejsze zadanie - musi ograniczyć stres, główną przyczynę choroby.

- W celu ochrony zębów przed destrukcyjną siłą stosujemy szyny relaksacyjne, czyli indywidualnie dopasowane przezroczyste nakładki, wykonane ze specjalnego tworzywa, które zakładamy na noc. Przy zaawansowanej chorobie czasem zaleca się stosowanie szyn również w ciągu dnia. Bardzo ważnym elementem jest fizjoterapia. Masaże manualne i rozluźnianie nadmiernie napiętych mięśni żucia, ale także całej twarzy, szyi, karku. Jeśli przyczyną są zaburzenia zwarciowe stosujemy leczenie ortodontyczne i / lub protetyczne. Jeśli klasyczne metody zawodzą, a nasze mięśnie nadal bardzo intensywnie pracują i powodują silne dolegliwości utrudniające życie, możemy zastosować toksynę botulinową.

Toksyna botulinowa na bruksizm

- Za jej sprawą, w bezpieczny sposób, dochodzi do odwracalnego procesu zmniejszenia siły mięśniowej. Botoks na bruksizm działa w wyniku blokowania uwalniania acetylocholiny na poziomie połączenia nerwowo-mięśniowego mięśni szkieletowych, hamując tym samym przekazywanie impulsów nerwowych przez połączenie synaptyczne do części ruchowej płytki. Leczenie bruksizmu toksyną botulinową pozwala zmniejszyć nadmierne napięcie mięśniowe. Odpowiednią dawkę preparatu podaje się za pomocą iniekcji domięśniowo. Po kilku dniach od podania pacjent odczuwa realną ulgę i rozluźnienie. Mijają dolegliwości bólowe. Trwałość takiego zabiegu to 3 do 12 miesięcy, w zależności od szybkości metabolizowania toksyny, trybu życia, dawki podanego preparatu. Rodzaj terapii jest dobierany indywidualnie do sytuacji i objawów.

Toksyna botulinowa a bruksizm – efekty uboczne?

Jakie są potencjalne efekty uboczne lub ryzyko związane z leczeniem bruksizmu za pomocą toksyny botulinowej? Czy np. jak ktoś śpiewa lub gra na trąbce to, czy może taki zabieg wykonać bez obaw?

- Pacjent przed podaniem toksyny botulinowej powinien przejść wnikliwie badanie u specjalisty w celu wykluczenia przyczyn organicznych. Często ostrzyknięcia wymagają również mięśnie skroniowe, agoniści żwaczy. W momencie częściowej blokady tych drugich mięśnie skroniowe przejmują funkcję unoszenia żuchwy i pojawiają się bóle w tej okolicy. Nieprawidłowe podanie może doprowadzić do asymetrycznego działania mięśni i nadmiernej destrukcji stawu skroniowo-żuchwowego. W tylnej okolicy żwaczy znajdują się ślinianki przyuszne. Podanie toksyny do miąższu tego gruczołu może zaburzyć jego pracę.
Jeśli chodzi o osoby, które w swojej pracy używają zawodowo aparatu mowy, tj. muzycy, śpiewacy, wykładowcy, prawidłowe podanie toksyny w okolice mięśni żwaczy nie powoduje zaburzeń. Wręcz przeciwnie, osoby te odczuwają przyjemne rozluźnienie i znacznie mniejszą męczliwość mięśni w trakcie pracy.

Wyszczuplenie twarzy toksyną botulinową

Wyszczuplenie twarzy toksyną botulinową jest interesującym efektem ubocznym leczenia bruksizmu. Jak taki zabieg wpływa na dolną część twarzy?

- Doświadczony specjalista jest w stanie rozpoznać, że dana osoba zmaga się z bruksizmem, bez podania objawów przez pacjenta. Znacznie poszerzony dolny odcinek twarzy poprzez przerośnięte mięśnie żwacze, które znajdują się w okolicy kąta żuchwy, nadaje jej kwadratowy kształt, z charakterystycznym podkreśleniem wypukłości w miejscu przyczepu i przebiegu mięśni. Wyłączenie lub częściowa relaksacja mięśni na pewien czas powoduje zmniejszenie ich masy. Możemy to porównać do momentu, kiedy przestajemy chodzić na siłownię i trenować, albo mamy nogę unieruchomioną w gipsie. Niepracujący mięsień zmniejsza swoją objętość. Otrzymujemy efekt wyszczuplonej twarzy. Jej kształt staje się bardziej trójkątny, z podstawą przebiegającą przez oczodoły i szczytem przez brodę lub owalny.

Jak wyszczuplić twarz? Znajdź metodę dla siebie

A jeśli już mowa o wyszczupleniu dolnej części twarzy, jakie inne metody mogą pomóc, by wyglądała ona bardziej subtelnie? Co robić, by pozbyć się zbyt „męskiego” wyglądu?

- Jeśli chodzi o wyszczuplenie twarzy osoby szczupłej, która ma problem z nadmiernie rozbudowaną jej dolną częścią, a nie jest to wina bruksizmu i rozrostu mięśni żwaczy lecz np. takiej budowy żuchwy i innych kości twarzoczaszki, można zastosować kamuflaż wolumetryczny. Szczególnie gdy jest to osoba, która już prezentuje zaawansowane procesy starzenia, np. zanik kości szczęki i zapadanie się, zmniejszanie objętości środkowego piętra twarzy. Możemy dodać objętość na kościach policzkowych i w przedniej części, a także w okolicy brody, co optycznie zmieni nam proporcje twarzy i sprawi, że będzie ona bardziej trójkątna, a zatem kobieca, niż kwadratowa, czyli męska.

Jak poprawić proporcje?

Co jeszcze wpływa na złe proporcje naszej twarzy? Nadmierna objętość tkanki tłuszczowej w dolnym odcinku (podbródek, szyja). Ona również powoduje, że twarz staje się masywniejsza.

- Trwałym zabiegiem niwelującym tkankę tłuszczową w okolicy podbródka jest liposukcja. Możemy wykonać liposukcję strzykawkową lub za pomocą specjalistycznych urządzeń chirurgicznych. Na rynku dostępne są również zabiegi lipolizy iniekcyjnej, czyli podanie środka rozpuszczającego tłuszcz w iniekcji podskórnej. Jednak jest to zabieg obarczony dużym ryzykiem powikłań, wystąpienia stanów zapalnych, zrostów i blizn tkankowych. Na chwilę obecną w Polsce nie ma produktu który ma certyfikat i rejestrację do iniekcji, więc zabiegi te odbywają się off label, czyli poza protokołem.

W celu wyszczuplenia twarzy w dolnym odcinku i szyi stosujemy wspomnianą wcześniej toksynę botulinową, którą podajemy nie tylko w mięśnie żwacze, jak w przypadku bruksizmu. Możemy również zniwelować napięcie mięśni szerokich szyi (platysma). Zabieg ten nazywany jest liftingiem Nefretete.

W celu redukcji drugiego podbródka i tkanki tłuszczowej stosuje się także zabiegi Hi-tech np. radiofrekwencję mikroigłową (ale tylko urządzeniami medycznymi, które penetrują na odpowiednią głębokość) lub HIFU, termolifting ultradźwiękowy. Są to urządzenia które poprzez podgrzanie tkanek w odpowiednim mechanizmie spowodują utratę tłuszczu, ale jednocześnie ujędrnią skórę nad tą tkanką, aby uniknąć efektu indyczej szyi.

Rynek estetyczny oferuje wiele możliwości, dlatego tak ważne jest by skonsultować się z doświadczonym specjalistą, który dobierze procedurę odpowiednią do problemu i stanu zdrowia pacjenta.

Lek. dent. Monika Handerska - stomatolog, lekarz wykonujący zabiegi medycyny estetycznej, Chełm. 

Sprawdź także: Wolumetria twarzy - bruzdy nosowo-wargowe. Jakie zabiegi warto robić?